Wat is híer gebeurd? Dat vragen bewoners in de Liemers zich af, wanneer zij in april 1945 terugkeren na een maandenlange evacuatieperiode. Het vandaag verschenen boek Graven in de vuurlinie. Gelderland 1944-1945. Leven in het spergebied langs de Rijn. Deel I De Liemers werpt nieuw licht op de bijzondere geschiedenis van hun ontruimde woongebied in het laatste jaar van de Tweede Wereldoorlog.

Eind september 1944 mislukt de Slag om Arnhem, waarna ruim 200.000 mensen overhaast moeten vertrekken. Een brede zone langs de Rijn wordt een Duits front- en spergebied. Van Spijk tot op de Grebbeberg moeten duizenden Nederlanders een verdedigingslinie aanleggen. De ‘spitters’ komen uit de regio zelf of zijn elders opgepakt tijdens een van de razzia’s waarmee de bezetter zijn vernietigende oorlogsindustrie draaiende houdt.

Als auteur laat ik (Karin van Veen) in dit boek de toenmalige ooggetuigen aan het woord. Wanneer alle zekerheden van een normaal functionerende maatschappij wegvallen, hoe hou je je dan staande? Dat is een kernvraag binnen mijn onderzoek.

Ik plaats de persoonlijke verhalen in de bredere context van de arbeidsinzet, de oorlogssituatie en de militaire acties. Voor een beschrijving van de leefomstandigheden in het spergebied mocht ik gebruik maken van veelal niet eerder gepubliceerde brieven en dagboeken. Zo komen dwangarbeiders, enkele bestuurders en – ondanks alle risico’s – gebleven bewoners aan het woord. Zij worstelden met het krijgsgeweld en met de grillen van de Duitsers, maar waren inventief en hielden moedig stand.

Dit eerste boek van Graven in de vuurlinie bevat verhalen over verblijfskampen en bouwlocaties in Zevenaar, Wester­voort, Duiven, Groessen, Loo, Pannerden, Herwen, Aerdt, Lobith, Tolkamer, Tuindorp en Spijk. Ook komen de Slag om Arnhem, het Duitse kampmanagement en personeelsbeleid evenals de nasleep voor betrokkenen aan bod. Veel mannen van buiten de regio waren opgepakt in steden als Rotterdam, Utrecht, Hilversum, Groningen en Apeldoorn.

Na de oorlog raakte de linie in vergetelheid en veel dwangarbeiders zwegen. Bij thuiskomst wachtte hen vaak onbegrip. En toch. ‘Ik heb mijn ervaringen opgeschreven, in de hoop dat ze worden herinnerd.’

Het boek is nu bij www.gridvl.nl verkrijgbaar. Groot formaat (21 x 29,7 cm), soft cover, 336 pagina’s, 130 zwart-wit afbeeldingen uit de periode 1935-1945 en 10 militaire kaarten plus plattegronden in kleur. ISBN 978 90 833 14341.

Het vervolg in Arnhem

Voor Deel II Arnhem zijn relevante dagboeken of correspondentie nog altijd welkom. Ik kan persoonlijke ervaringen op een zorgvuldige wijze verweven in het verhaal. Dergelijke egodocumenten verschaffen lezers meer inzicht en u kunt de woorden van deze persoon laten voortleven. Neem contact op over deze mogelijkheid via de contactpagina van Graven in de vuurlinie.

Vanaf Westervoort loopt de Duitse verdedigingslinie, waar de mannen aan werken, verder richting het centrum van Arnhem. Ook de Gelderse hoofdstad blijft een front- en spergebied tot de bevrijding in april 1945. Hier zetten enkele bekenden uit de Liemers hun spittersbestaan voort.

Attendeer anderen

Voor geïnteresseerden staat er een downloadbare folder op de homepage met de kaft en inhoudsopgave van het boek.

Kent u mensen die wellicht interesse hebben? Attendeer hen, of doe iemand het boek cadeau. Desgewenst verpak ik het in mooi cadeaupapier.