Voortgang schrijfproces boek Deel II Arnhem

Er is weer een mijlpaal bereikt met de voltooiing van het hoofdstuk over de verdedigingslinie rond Arnhem. Hierin vertellen dwangarbeiders over hun werksituatie op de bouwlocaties. Als het even kan, voeren zij bijzonder weinig uit. Dit wordt verrassend genoeg oogluikend toegestaan door sommige Duitsers. Erg veilig zijn de werkomstandigheden overigens niet. Neem de Kattenberg, waar tewerkgestelden uit Rotterdam en Bussum loopgraven aanleggen en bunkers moeten bouwen. Vlakbij staat een complete batterij Duits luchtafweergeschut opgesteld. Als een Flugabwehrkanone (Flak) gaat ‘paffen’, is het een kabaal van jewelste. De reactie van de geallieerden blijft meestal niet lang uit.

In de buurt van het werkveld ligt het Ehrenfriedhof voor gesneuvelde Duitse militairen. Eind 1944 is er weinig tijd voor rituele handelingen. Bij elke begrafenis wordt de Hitler-groet gebracht en zegt de Sanitäter: ‘Ruhe sauft, Kamerad’. Daarmee is het afgelopen. Er komt een houten kruisje op het graf en een fles met papieren van de overledene wordt mee begraven. De dwangarbeiders moeten deze begraafplaats fatsoeneren, want het kerkhof wordt regelmatig omgewoeld door granaatinslagen.

Voor Deel II Arnhem schrijf ik (Karin van Veen) momenteel een hoofdstuk over Arnhem als oorlogsbuit. De stad werd na de ontruiming namelijk planmatig geplunderd. Ter afsluiting volgt een hoofdstuk over de bevrijding, de terugkeer van de bewoners en de wederopbouw.

Aandacht voor verhalen van dwangarbeiders

In archieven liggen verslagen van voormalige Nederlandse dwangarbeiders waar tientallen jaren niets mee is gedaan. Uit de bijgevoegde correspondentie blijkt dat zij tevergeefs hoopten op publicatie van hun verhalen. Nu gebeurt dit postuum alsnog via de boekenserie van Graven in de vuurlinie. Er is een groeiende belangstelling voor hun ervaringen.

Bovendien verschijnt er een artikel over dit onderzoek in de november editie van het Airborne Magazine, het tijdschrift van de Vereniging Vrienden van het Airborne Museum.

Graven in de vuurlinie heeft onlangs brieven ontvangen via nabestaanden van dwangarbeiders. Dit mede dankzij een oproep via de Hilversumse Historische Kring Albertus Perk. Wanneer meerdere mensen over dezelfde locatie of gebeurtenis hebben geschreven, ontstaat er een completer beeld. Documenten blijven dus welkom. (Zie contact.)

Leestip en activiteiten Airborne herdenkingen

Graven in de vuurlinie wil de gebeurtenissen in het spergebied van alle kanten belichten. Daarvoor is een kijk op zaken nodig vanuit elke groep: Nederlanders, Duitsers, geallieerde militairen en krijgsgevangenen van diverse nationaliteiten.

Antropologe Inge Spruit schreef in 1983 het boek Onder de vleugels van de partij. Kind van de Führer. Hierin opent zij een venster naar de bevreemdende leef- en denkwereld van een Rotterdamse jongen die lid is van de Nationale Jeugdstorm. Hij gaat op 14-jarige leeftijd bij de SS en raakt betrokken bij de Slag om Arnhem tijdens Operatie Market Garden. Zoals bekend, wordt deze slag gewonnen door de Duitsers. Een van de gevolgen is, dat de dwangarbeiders door moeten werken aan de Panther-Stellung. In Arnhem krijgen zij ook te maken met piepjonge SS’ers.

Ter herdenking van deze slag staat de Airborne regio bol van de activiteiten in september. Er is voor elke leeftijd een keuze uit herdenkingen, films, fiets- en wandeltochten, rondvaarten, lezingen, conferenties, luchtlandingen, concerten en tentoonstellingen. Zie voor de agenda https://airborne-region.nl/.

Tot besluit: kom naar het vertelmoment van Graven in de vuurlinie op 7 oktober in Zevenaar.

Met vriendelijke groet,

Karin van Veen

Senior onderzoeker
Graven in de vuurlinie
Website www.gridvl.nl

(Bron afbeelding boven: Gelders Archief 2867 – 311, Luchtafweergeschut (88 mm kanonnen) in stelling, vermoedelijk in de omgeving van Arnhem, september 1944, maker onbekend, Bundesarchiv Koblenz, Public Domain Mark 1.0 licentie.
Bron afbeelding onder: Airborne begraafplaats Arnhem/Oosterbeek, bloemen na de Airborne wandeling, foto Karin van Veen, 3 september 2023.)